قلابها قدیمیترین ابزار در ماهیگیری هستند. با سر زدن به هر فروشگاه ماهیگیری، ردیفهای گیجکنندهای از قلابها را خواهید دید که میتواند حتی حرفهایترین و کارکشتهترین ماهیگیران را دچار سردرگمی نماید. آنها در طیف گستردهای از اندازهها، شکلها، ترکیبات، مواد و رنگها موجود هستند و توسط سازندگانی در سراسر دنیا برای سبکهای بیشمار ماهیگیری تولید میشوند. هر ساله طرحهای جدیدی از قلاب توسط ماهیگیران پیشتازی که روشهای نوین و خلاقانهای در ماهیگیری ایجاده کردهاند، ابداع میشود (و توسط شرکتها مورد حمایت قرار میگیرد). در این مقاله یک آموزش اولیه در خصوص قلابها و چگونگی انتخاب درست آنها برای ماهیگیری شما ارائه میشود.
به عنوان یک قانون کلی، انتخاب قلابها باید بر اساس نوع ماهی هدف، لوازم، سبک ماهیگیری و شرایط آبی انجام شود.
برای مثال وقتی برای ماهی رنگینکمان ۲ کیلوگرمی در یکی دریاچه با طعمه درشت و نخ ۹ کیلوگرمی ماهیگیری میکنید، شما به قلابی بزرگتر نیاز دارید نسبت به زمانی که با نخ ۳ کیلوگرمی و طعمههای پلاستیکی ریز برای صید ماهی خال قرمز میروید. قلابهای مورد استفاده برای ماهیانی با دهان بزرگ مانند اردکماهی و اسبله، خیلی بزرگتر و کلفتتر از قلابهای قزل آلا و سوف است.
چوب، چرخ و نخ نیز اندازه و نوع قلاب را تحمیل میکنند. برای اردکماهی یا اسبله بزرگ نیاز به چوبی قوی و نخی سنگین دارید تا قلاب را در دهان ماهی بنشانید. اگر قلاب خیلی کوچک یا از جنسی نامرغوب باشد زیر فشار طاقت نمیآورد و حین مبارزه احتمالا صاف شده و از دهان ماهی خارج میشود.
یک قلاب جیگ ضدخزه استاندارد برای ماهی بَس (Bass)، نمونه خوبی برای شرح چگونگی تناسب قلابها با سبک ماهیگیری و نوع طعمه مصنوعی است. اغلب چنین جیگهایی از یک مفتول خیلی سنگین ساخته میشوند تا فشار ناشی از مبارزه تنگاتنگ و خیلی نزدیک بین ماهیگیر و یک بَس بزرگ را تاب آورند. ماهی باید با نیروی زیادی از میان انبوهی از خزه بیرون کشیده شود و این کار به یک چوب نیرومند و نخ بافته بدون کشش که ممکن است تا ۴۰ کیلوگرم توان داشته باشد، نیازمند است. دهانه (Gape یا Gap) این قلابها عریض و عمیق است که به مفتول ضخیم اجازه میدهد تا در دهان عضلانی یک بَس دهانبزرگ (Largemouth Bass) درشت نفوذ نماید. همچنین این قلابها معمولا طعمههای پلاستیکی دنبالهداری را حمل میکنند که ممکن است هنگام نفوذ قلاب در دهان، فشرده و جمع شوند. بنابر این باید دهانه پهن و پایه (Shank) بلندی داشته باشند تا نوک و خار قلاب بتواند از توده پلاستیکی عبور کرده و وارد دهان ماهی شود.
از سوی دیگر چنین جیگهایی با قلابهای کوچکتر، برای استفاده با کرمهای پلاستیکی ریزتر یا تجهیزات اسپینینگ سبک با نخ ۳ کیلوگرمی مناسب هستند.
قلابهای طعمه
قلابهای مورد استفاده با طعمههای طبیعی، تقریبا به اندازه کفشهای مجلسی تنوع دارند! برخی چشمِ رو به بالا و برخی دیگر رو به پایین دارند ولی اکثرا دارای چشم صاف و موازی پایه قلاب هستند. قلابها در رنگ، اندازه، شکل و تعداد شاخه مختلفی تولید میشوند و ممکن است دارای افزونهای مانند وزنه، هرزگرد و سیم محافظ ضدخزه باشند.
در حالی که هیچ طراحی قلاب بدون نقصی برای همه سبکهای ماهیگیری وجود ندارد، طرحهایی وجود دارند که در طول زمان برای نسلهای ماهیگیر همچنان پا بر جا ماندهاند.
قلاب جِی (J)
یک قلاب پایه صاف جِی، شکلی متداول از قلاب است که بیشتر ماهیگیران با آن آشنا هستند. آنها به حرفِ انگلیسی «J» شباهت دارند و نیاز دارند توسط ماهیگیر کشیده شوند تا نوک آنها در دهان ماهی فرو رود. این شکلِ سنتی قلاب برای صدها سال مورد استفاده قرار گرفته و هنوز هم در سراسر دنیا محبوبیت دارد (غالبا برای ماهیگیری با طعمه طبیعی و مصنوعی).
یکی از محبوبترین طرحهای قلاب جِی، قلاب پشت خاردار (Sprout) است که معمولا پایهای صاف و بلند با تعدادی خار دارد که به ثابت نگه داشتن طعمه روی قلاب کمک میکند. این قلاب در اندازهها و ضخامتهای گوناگون برای صید ماهیان کوچک و بزرگ تولید میشود و برای بسیاری از ماهیگیران به قلابی مطمئن و کارآمد تبدیل شده است.
قلاب ابِردین (Aberdeen) مشابه قلاب پشت خاردار است اگرچه معمولا پایه بلندتری دارد و در بین ماهیگیران ماهی پَنفیش (Panfish) پرطرفدار میباشد. پایه بلند به قلاب اجازه میدهد تا حالت اهرمی پیدا کند که به هنگام خارج کردن قلاب از دهان کوچکِ ماهی بسیار مفید خواهد بود.
قلاب دایرهای (Circle)
این قلاب چندین سال پیش در میان ماهیگیران ژاپنی که با نخهای طولانی در دریا ماهیگیری میکردند رایج بود و برای آویزان کردن طعمه روی نخ از تکهای مفتول ضخیم تقریبا دایرهای شکل استفاده میکردند. هیچ نیازی به تقه یا ضربه زدن توسط ماهیگیر نبود. هنگامی که ماهی طعمه را میگرفت و دور میشد، به صورت خودکار تقه زده میشد و قلاب در دهان ماهی مینشست. این قلاب تقریبا همیشه میچرخد و در گوشه دهان ماهی جای میگیرد، در نتیجه نفوذ نوک را مطمئن و خارج کردن قلاب را آسان میکند. پرسش و پاسخ (شماره ۱۱) را ببینید.
قلابهای دایرهای (سیرکِل) برای طیف وسیعی از انواع ماهیگیری با طعمه عالی هستند، مخصوصا زمانی که طعمههای بزرگ و قلابهای ضخیم برای ماهیگیری سنگین مانند اسبله و اردکماهی لازم است.
برخی قلابهای موسوم به فینِس (Finesse) برای ماهی بَس دارای ظاهری گِرد هستند ولی در واقع قلاب دایرهای نیستند چون دهانه خیلی پهنتری دارند. اکثر ماهیگیران از آنها برای طعمههای پلاستیکی نرم (Soft Plastic) استفاده میکنند.
قلاب پایه شکسته (Offset-Shank)
این نوع قلاب میتواند طرح قلاب جِی و دایرهای را داشته باشد و دارای یک یا دو خمِ تند (شکستگی) در پایه خود است.
هدف از اغلب این پایههای خمخورده این است که در دهان ماهی بچرخند تا نفوذ قلاب را تسهیل کنند. قلاب کِیل (Kahle) یا شاینِر (Shiner) یک شکل رایج از قلابهای پایه شکسته در بین ماهیگیران با طعمه زنده است.
برخی شکلهای قلاب پایه شکسته برای اتصال طعمههای پلاستیکی به کار میروند. قلاب ترو تِرن (Tru-Turn Cam-Action) و مِسلر (Messler) نمونههایی از این شکل هستند.
قلاب ضدخره (Weedless)
بیشتر قلابهای ضدخزه به شکل پایه بلندِ پشت خاردار هستند و معمولا یک حفاظ برای نوک قلاب دارند. آنها عموما از سیم نیرومندی ساخته میشوند و مخصوصا برای ماهیان بَس، اردکماهی، ماسکی و دیگر ماهیان قوی که در میان خزهها زندگی میکنند کاربرد دارند.
این قلابها میتوانند برای طعمههای زنده یا مرده و همچنین طعمههای مصنوعی (معمولا پلاستیکی نرم) مورد استفاده قرار بگیرند.
تطبیق قلاب با اندازه طعمه
برقراری توازن بین قلاب و طعمه کار چندان دشواری نیست ولی به محاسبات دقیقی نیازمند است. به طور کلی با طعمههای بزرگ (کولی، کپورچه و غیره) و تجهیزات سنگین برای صید ماهیهای نیرومند، قلابها باید بزرگ و قوی باشند. از سوی دیگر قلابهای طعمههای کوچک و لطیف با نخهای ظریف برای ماهیهای کوچکتر، باید از مفتول نازکتری ساخته شده باشند.
هر وقت که یک ماهیگیر از طعمه بزرگی برای صید ماهی درشت استفاده میکند باید مطمئن باشد که قلاب دارای دهانه، خم و پایه به اندازه کافی بزرگی است تا طعمه بزرگتری را جا دهد. این موضوع همچنین نوک و خار قلاب را قادر میسازد تا در دهان ماهی بهتر فرو رود. قلاب باید طوری انتخاب شود که به اندازه کافی بزرگ باشد تا بتواند علاوه بر طعمه درشت شما، در دهان ماهی نیز فرو رود. خاطر جمع شوید که بدین منظور، تجهیزاتی با قدرت مناسب به کار میگیرید.
اندازه (سایز) قلاب میتواند گیجکننده باشد چون هیچ استاندارد جامعی برای معرفی یک قلاب اندازه<4>موستاد (Mustad) و یک قلاب اندازه<4>ویامسی (VMC) وجود ندارد. آنچه که در صنعت قلاب استاندارد شده این است که هر چه اندازه یک مدل خاص از قلابِ یک شرکت بزرگتر شود، شماره مختص آن کاهش مییابد. برای مثال، یک قلاب شماره<2>موستاد بزرگتر از شماره<4>موستاد است.
علاوه بر این با بزرگتر شدن قلابها، آنها میتوانند یک علامت<0>(صفر) نیز داشته باشند: یک قلاب موستاد اندازه<1/0>(بخوانید یک – صفر) بزرگتر از اندازه<1>موستاد است، در حالی که موستادِ شماره<2/0>بزرگتر از شماره<1/0>و شماره<4/0>بزرگتر از<3/0>یا<2/0>است.
قلابها به طور کلی از سیم (مفتول) ساخته میشوند و برای شرایط سنگین مانند ماهیهای ماسکی و اسبله، قدرت با علامت X مشخص میشود. از این رو یک قلاب موستاد شماره<4/0.4X>از سیم سنگینتری نسبت به همان قلاب با علامت<3X>یا<2X>ساخته شده است.
قلاب طعمه مصنوعی
انتخاب قلاب برای ماهیگیری با طعمه مصنوعی همانند گزینش قلاب برای به کارگیری با طعمه طبیعی است. به هر حال در بیشتر طعمههای مصنوعی مخصوصا ماهینماها، قلابها (معمولا سهشاخ) از پیش بر روی طعمه خریداریشده سوار شدهاند. عموما اندازه قلابهای سهشاخ توسط سازنده متناسب با طعمه تعیین میشود طوری که به خوبی متعادل میشوند و طعمه به درستی در آب حرکت میکند. علاوه بر این سهشاخهای سازندگان بر روی اکثر ماهینماها، کیفیت خوبی از قدرت نفوذ قلاب را برای ماهیهای مهاجم ارائه میدهند.
قلاب سهشاخ (Treble)
قلابهای سهشاخ (سه قلاب با یک چشم مشترک) با یک حلقه فنری (Split Ring) به بیشتر طعمههای مصنوعی متصل میشوند. آنها میتوانند به کمک دَمباریک مخصوص، به راحتی جدا و جایگزین شوند.
برخی ماهیگیران سهشاخهای روی طعمه را با قلابهای سهشاخ بزرگتر یا قویتر تعویض میکنند و باور دارند که ماهی بزرگتر و لوازم سنگینتر، چنین تغییری را ضروری مینمایند. همچنین برخی نیز سهشاخها را با قلابهای تکشاخ جایگزین میکنند، یا همه سهشاخها را بهجز آخری (پشتی) جدا میکنند و معتقدند که قلابهای تکشاخ یا قلاب سهشاخ کمتر، عملیات رهاسازی را بیخطر و تسهیل میکند. ماهیگیرانِ شبکار نیز معمولا ماهینما را عاری از سهشاخها میکنند تا هنگام دست زدن به ماهی، احتمال صدمه زدن به خود را کاهش دهند.
قلاب دوشاخ (Double)
در حالی که قلابهای دوشاخ میتوانند به عنوان دنباله (قلاب انتهایی) بر روی قاشقکها، طعمهپرکها (Spinner-Bait) و حتی طعمههای زنده به کار روند، ولی اکثر آنها برای استفاده با قورباغههای پلاستیکی نرم طراحی شدهاند.
قلابهای دوشاخ در طرحها و اندازههای متعددی موجود هستند و معمولا از سیم قوی ساخته میشوند تا برای ماهیان قلدری همچون اردکماهی، ماسکی و بَس دهانبزرگ مورد استفاده قرار گیرند. شرکتهای اِستنلی (Stanley)، اُونر (Owner)، گمبلِر (Gambler)، گاماکاتسو (Gamakatsu) و موستاد، همگی چنین قلابهایی را تولید میکنند.
قلاب برای طعمه پلاستیکی نرم
همه کرمها، مارمولکها، بچهماهیها، قورباغهها، طعمههای ریز پلاستیکی نرم (ژلهای) و دیگر طعمههای مشابه، به قلابهایی نیاز دارند. تنوع زیادی از قلابهای مخصوص برای طعمهها و روشهای مختلف وجود دارد که ماهیگیران برای استفاده خودشان ابداع کردهاند.
بیشتر طعمههای پلاستیکی برای ماهی بَس طراحی شدهاند ولی برای دیگر گونهها مانند اردکماهی، ماسکی، سوف، قزل آلا و حتی ماهی آزاد نیز به کار میروند.
در همه قلابهایی که با طعمههای پلاستیکی نرم به کار میروند، دهانه (Gap یا Bite) ویژگی مهمی است ولی خیلی از ماهیگیران تنها به اندازه قلاب توجه میکنند و قلابهای کرمی (Worm) را فقط بر اساس آن میخرند. به هرحال چون همه قلابهای هماندازه دارای دهانه یا فاصله یکسانی بین نوک و پایه نیستند، میتوانند مشکلاتی ایجاد کنند. دو قلاب جدید از دو سازنده مختلف برای طعمه پلاستیکی بگیرید و کنار هم قرار دهید، ممکن است دهانه آنها یکسان باشد در حالی که یکی با شماره<2/0>و دیگری با شماره<4/0>علامتگذاری شده باشد.
نکته قابل توجه دیگر هنگام انتخاب قلابِ طعمه پلاستیکی، قطر مفتول یا فلز آن است. اغلب ماهیگیران بَس به دنبال قویترین و کلفتترین قلاب سهشاخِ موجود در بازار هستند. اما یک قلاب اندازه<2/0>ضخیم نسبت به قلاب<2/0>مشابه که از سیم نازکتری ساخته شده، نیاز به تقهزدن محکمتری دارد. این موضوعِ مهمی است چون ماهی بَس به ندرت قلاب را صاف میکند یا میشکند، هرچند ماهیگیران میتوانند! همچنین شما نمیتوانید با یک ماهی بجنگید تا زمانی که قلاب به درون طعمه پلاستیکی و به خوبی در دهان آن فرو رفته باشد. نشاندن قلاب نازکتر در دهان ماهی با لوازم سبکتر، نسبت به قلاب کلفتتر با لوازم سنگین راحتتر است.
قلاب کرمی پایه صاف (Straight-Shank Worm)
بیشتر قلابهای پایه صاف امروزی برای ماهیگیری با طعمه پلاستیکی نرم طراحی شدهاند، مخصوصا برای ماهیگیری با ریسه ضدخزه تگزاس (Texas). آنها معمولا دهانه خیلی عریضی دارند. این ویژگیِ مهمی است چون فضای زیادی را برای نوک قلاب فراهم میکند تا در طعمه پلاستیکی و نهایتا دهان ماهی نفوذ کند، بدون این که طعمه مچالهشده مزاحمتی برای فرو رفتن قلاب ایجاد نماید.
ماهیگیران زیادی این قلابها را بهخاطر داشتن نیروی مستقیم هنگام تقهزدن (پایه قلاب و نخ همراستا هستند) دوست دارند. از این گذشته، طراحی قلابهای پایه صاف باریک است و در خزهها و گیرها به خوبی عمل میکنند.
قلاب کرمی پایه شکسته (Offset Worm)
سازندگان زیادی این نوع بسیار محبوبِ قلاب برای طعمه پلاستیکی را میسازند. در اصل این یک قلاب پایه صاف با یک فرورفتگی کوچک (مانند جای پا) در نزدیکی چشمِ قلاب است. این قلاب در اکثر طعمههای پلاستیکی نرم عالی عمل میکند چون حین اتصال به طعمه وقتی نوک آن درون طعمه برمیگردد، خمیدگیِ پایه اجازه میدهد تا در حالی که چشم قلاب در سرِ طعمه مخفی است طعمه به صورت مستقیم و تراز قرار بگیرد. این قابلیت باعث میشود تا اتصال طعمه به سادگی انجام شده و حرکتی بسیار طبیعی در آب داشته باشد.
قلاب دهانه پهن (Wide Gap)
در سالهای اخیر قلابهای دهانه پهن با پایه نسبتا کوتاه، به شدت مورد اقبال ماهیگیرانی قرار گرفته که با طعمههای پلاستیکی نرم از جمله لولهای (Tube) کار میکنند. اکثرا دارای ظاهری گِرد هستند ولی برخی نیز مانند خیلی از قلابهای محبوب طعمه زنده، پایه شکسته (Offset) دارند. این قلابها در اندازهها، شکلها و پایههای بسیار متنوع با گیره، پیچ یا میخی در چشم قلاب تا طعمه را محکم نگه دارند، در بازار وجود دارند.
قلاب ممتاز کِیل (Kahle) احتمالا نسخه اصلی قلاب دهانه پهن برای اتصال طعمههای پلاستیکی نرم بوده است. این قلاب طعمه زنده پرطرفدار، الهامی برای توسعه قلابهای «کیفیت برتر» (High Performance-HP) تولیدی شرکت ایگِل کِلا (Eagle Claw) بود. تامی کلارک (Tommy Clark) و شا گریگسبی (Shaw Grigsby) قلابهای HP را دوباره طراحی کردند و به شکل قلاب طعمه پلاستیکی اصلاحشده تغییر دادند.
قلابهای HP یک گیره کوچک سیمی در چشم خود دارند که سرِ طعمههای پلاستیکی لولهای، کرمی، بچهماهی یا طعمههای مشابه دیگر را در پشت پایه محکم نگه میدارد. با اتصال درست قلاب در طعمه، قلاب دهانه خیلی بزرگی با نفوذهای فراوان در دهان ماهی بَس خواهد داشت. علاوه بر این، زاویه نوک قلاب و مفتول نسبتا نازک آن برای نشستن سریع و راحت قلاب در دهان ماهی حتی با نخی نازک طراحی شده است.

قلابهای HP شرکت ایگِل کِلا (Eagle Claw)، یک گیره کوچک سیمی برای اتصال طعمههای پلاستیکی نرم دارند
گریگسبی میگوید: «حتی بچههای کوچک هم میتوانند به سادگی با چرخاندن دسته چرخ، قلاب HP را در دهان ماهی بَس که به طعمه پلاستیکی آنها حمله کرده، فرو ببرند. نیاز به تقه شدیدی نیست چون قلاب حتی با یک نخ ۳ کیلوگرمی، خیلی راحت درون طعمه نرم و دهان ماهی نفوذ میکند. این قلاب با فاصله، بهترین برای طعمههای پلاستیکی لولهای و کرمیِ ریز است.»
بسیاری از کارخانجاتِ قلاب به ساخت قلابهای اتصال طعمه پلاستیکی نرم روی آوردهاند و برخی اصلاحات فوق العاده نیز ابداع شده است. برای نمونه قلاب «دهانه پهنِ پلاس» (Wide Gap Plus) شرکت اُونر (Owner)، دارای یک نوک ابتکاری با سطح داخلی بُرشخورده و بیلمانند است که نفوذ آسانِ قلاب را بدون ایجاد سوراخی بزرگ در دهان ماهی فراهم میکند.

برخی قلابهای شرکت اُونر (Owner) دارای نوکی با تراشهای منحصر بهفرد است که نفوذ قلاب در دهان ماهی را بسیار راحت میکند
نمونه دیگر قلاب « بَس ریگینگ» (Bass Rig’n) شرکت ویامسی (VMC) میباشد که از فولاد تقویتشده با وانادیوم ساخته شده است. از ویژگیهای این قلاب میتوان به دهانه بسیار عریض، نوک تیزشده به روش شیمیایی و مفتول مستحکم اشاره کرد. این قلاب مخصوصا برای ماهیگیری سنگین با نخ بافته در شرایط سخت طراحی شده است.
قلاب اختاپوسی، دِراپشات یا وَکی (Octopus/Drop-Shot, Wacky)
این قلابهای جمع و جورِ مخصوصِ ماهیگیری با طعمههای پلاستیکی نرم دارای پایه کوتاه و دهانه پهن هستند که از سیمی نسبتا قوی ساخته میشوند. اکثر ماهیگیران چنین قلابهایی را با چشم صاف ترجیح میدهند، نه چشم خمیده. این حالت اجازه اتصال حرفهای نخ کوتاه دِراپشات را میدهد که در هم پیچیدن نخ را کاهش داده و با طعمه پلاستیکی کوچک متصل از سر (Nose Hooked)، گیر افتادن ماهی را بهبود میبخشد (تصویر زیر).
قلابهای کرمی وَکی از نظر شکل و اندازه مشابه نوع اختاپوسی هستند، هرچند معمولا دهانه بزرگتری دارند. این قلابها به میانه کرم پلاستیکی متصل میشوند و نیازمند گاز زدنهای زیاد ماهی هستند تا در دهان آن به خوبی جا بگیرند.
یادداشت مترجم: ترجمه برخی عبارات متناسب با شرایط ماهیگیری کشور عمدا تغییر داده شده تا درک بهتری به خواننده بدهد.
نویسنده: Bob McNally
2 ديدگاه
علیرضا
با سلام. بسیار تشکر از مطالب ارزشمند شما. بنده هم علاقمند به رشته ماهیگیری هستم و بدنبال کسب اطلاعات بیشتر در زمینه های مربوطه. چطوری میتونم از شما مشورت بگیرم؟
ایمیل بنده: .ar.Sabei@yahoo.com
نوید عباسی کهن
سلام و تشکر از توجه شما
شما میتوانید در کانال تلگرامی ما عضو شده و با ادمینها مشورت بفرمایید.
https://telegram.me/goldenfisher
و یا از طریق صفحه «تماس با ما» در وبسایت، سوالات خود را مطرح بفرمایید.